Uprawnienia prywatnego detektywa

Zagadnienie „balansowania na granicy prawa” przez prywatnych detektywów budzi wielkie kontrowersje i rodzi sporo pytań. Jakie uprawnienia, ale i obowiązki ma prywatny detektyw?

Jak zwykle bywa nasze wyobrażenie mające ugruntowanie w filmach sensacyjnych i powieściach detektywistycznych nie pokrywa się z rzeczywistością. Jak jest na prawdę? Spróbujemy odpowiedzieć na to pytanie. Przede wszystkim, by mienić się prywatnym detektywem, trzeba mieć odpowiednią licencję (którą trzeba mieć zawsze przy sobie i okazać ją na prośbę osoby, której działania detektywa dotyczą, a także pozwolić na spisanie danych takich jak dane osobowe detektywa i organ, który wydał ową licencję).

Jest to sprawa kluczowa, bo tylko wtedy mają zastosowanie przepisy zawarte w ustawie z dnia 6 lipca 2001 r. o usługach detektywistycznych. Artykuł 6. tej ustawy mówi, że detektyw w swojej pracy powinien kierować się zasadami etyki („powszechnie obowiązującymi” cokolwiek miałoby to znaczyć), lojalnością wobec zlecającego i szczególną starannością, by nie naruszyć niczyjej wolności oraz praw człowieka i obywatela. To ostatnie zagadnienie wiąże się z innym, 7. artykułem, który zabrania detektywowi używania środków technicznych oraz metod i czynności operacyjno-rozpoznawczych, które zastrzeżone są dla upoważnionych organów (takich jak policja czy wojsko).

Jeżeli detektyw mimo wszystko użyje tych środków grozi mu do trzech lat więzienia. Więc sceny przesłuchiwania przez prywatnych detektywów znane z filmów akcji są fikcją? Niekoniecznie. Detektyw nie ma bowiem prawa ujawniania źródła swoich informacji, chyba że sąd zdecyduje inaczej i uchyli zasadę tajemnicy zawodowej. Przepisy odnośnie tej sytuacji znajdują się w odpowiednich aktach prawnych.

Kolejnym ważnym punktem jest zbieranie danych osobowych. Jak wiemy są one chronione ustawą o ochronie danych osobowych z dnia 29 sierpnia 1997 r., jednak podczas wykonywania czynności służbowych detektyw jest uprawniony do przetwarzania takich danych bez zgody osób, których dane te dotyczą. Jednak nie może ich przekazywać innym podmiotom, a najpóźniej po zaprzestaniu praktyki detektywistycznej musi je zniszczyć. Jednak tajemnica co do przebiegu spraw, nazwisk osób które zdobyto podczas prowadzenia działalności i wszystkie inne dane mimo zaprzestania praktyki pozostają tajemnicą i nie wolno ich wyjawiać. Oprócz tego detektyw nie ma dostępu do policyjnych baz danych (odcisków palców czy numerów rejestracyjnych samochodów). Należy jednak pamiętać, że większość detektywów do byli policjanci i wojskowi, którzy wiele rzeczy załatwiają przez „znajomych” w tychże służbach, co czynią nielegalnie, ale bardzo skutecznie.